ارزشیابی آموزشی

ارزشیابی های آموزشی را می توان از جهات مختلف دسته بندی کرد :

1-    دسته بندی ارزشیابی های آموزشی در قالب رویکرد های مختلف

2-    دسته بندی ارزشیابی های آموزشی با توجه به موضوع ارزشیابی

3-    دسته بندی ارزشیابی های آموزشی با توجه به ملاک مورد استفاده

4-    دسته بندی ارزشیابی های آموزشی با توجه به زمان و هدف استفاده از آنها

5-    دسته بندی ارزشیابی های آموزشی با توجه به ارزشیابان

 دسته بندی ارزشیابی های آموزشی در قالب رویکرد های مختلف :

صاحبنظران ارزشیابی رویکردهای ارزشیابی آموزشی را به شش دسته تقسیم می شوند : (ورتن و سندرز، 1987)

1- رویکرد مبتنی بر هدف : در این رویکرد به هدف های کلی و دقیق توجه می شود و در ارزشیابی آموزشی به دنبال این هستند که تعیین کنند که این اهداف تا میزانی تحقق یافته

2- رویکرد مبتنی بر مدیریت : در این رویکرد سعی می شود تا نیاز های اطلاعاتی مدیرانِ تصمیم گیرنده را تشخیص و تحقق بخشند .

3- رویکرد مبتنی بر مصرف کننده : در این رویکرد تاکید عمده بر کسب اطلاعات مربوط به فرآورده های کلی آموزشی است که توسط مصرف کنندگان آموزشی در انتخاب از میان برنامه های درسی مختلف، فراورده های آموزشی، و نظایر انها مورد استفاده قرار می گیرد.

4- رویکرد مبتنی بر نظر متخصصان : تاکید اصلی بر کاربرد مستقیم نظر متخصصان در قضاوت درباره ی کیفیت فعالیت های آموزش و پرورش است.

5- رویکرد مبتنی بر اختلاف نظر متخصصان : اختلاف نظر ارزشیابان مختلف (موافق و مخالف) مورد تاکید قرار می گیرد.

6- رویکرد طبیعت گرایانه و مبتنی بر مشارکت کنندگان : بررسی طبیعت گرایانه و کوشش مشارکت کنندگان در تعیین ارزشها، ملاکها، نیازها، و داده های ارزشیابی مورد تاکید قرار می گیرند.

هاوس (1983)، بیان کرد که این شش رویکرد را می توان در یک طیف 5 درجه ای قرار داد که یک سر آن رویکرد مبتنی بر هدف و مبتنی بر مدیریت (که در واقع ارزشیابی عین گرا-فایده گرا است) و طرف دیگر آن رویکرد طبیعت گرایانه (که ارزشیابی ذهن گرا-شهودگرا-کثرت گرا ) است.  

هر یک از رویکرد های ارزشیابی، منجر به یک یا چند الگوی ارزشیابی شده است . سعی خواهد شد معروفترین الگوی هر رویکرد را ذکر کنیم و ذکر این نکته مهم است که لازم نیست تمام رویکردها را بدانیم . تنها بدانیم که ارزشیابی آموزشی چگونه انجام شود کفایت خواهد کرد و نیاز به الگوگرایی نیست!

الگوهای برخاسته از رویکرد مبتنی بر هدف :

الگوی ارزشیابی تایلر :تعیین اهداف-طبقه بندی اهدف-تبدیل به هدفهای رفتاری یا قابل اندازه گیری-تولید یا تهیه روش های اندازه گیری انها-گرداوری دادها و مقایسه داده ها با عملکرد یا هدفهای رفتاری

الگوی ارزشیابی برخاسته از رویکرد مبتنی بر مدیریت :

پدیداوردندگان این الگوهای ارزشیابی بر " رویکرد سیستمی یا نظامدار" تاکید دارند و در ان درباره ی " درونداد – فرایند ها و برونداد " تصمیم گیری می شود.

الگوی ارزشیابی سیپ CIPP و الگوی ارزشیابی یو سی اِل اِی از این رویکرد است

ارزشیابی آموزشی با توجه به موضوع ارزشیابی

*ارزشیابی از دانشجویان :

منظور عمدتا ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی یا ارزشیابی از میزان یادگیری آنان است و مهمترین نوع ارزشیابی است که یقین می نماید دانشجویان تا چه میزانی به هدفهای آموزشی از پیش تعیین شده رسیده اند.

*ارزشیابی از برنامه های درسی و مواد آموزشی :

ارزشیابی آموزشی گاهی به منظور تعیین اثر بخشی برنامه درسی یا موادآموزشی انجام می شود وشامل ارزشیابی از عواملی چون روشهای آموزشی ،کتابهای درسی ،مواد دیداری ،شنیداری و تدارکات فیزیکی و سازمانی است.

 *ارزشیابی از پروژه ها و برنامه ها و برنامه های آموزشی :

علاوه بربرنامه های درسی و مواد آموزشی ،برنامه و پروژه های آموزشی ویژه که به عنوان بخشی از برنامه های معمول آموزشگاهها به حساب نمی آیندنیز مورد ارزشیابی قرار می گیرد.

*ارزشیابی از محل آموزش :

تعیین شود هدفهای پیش بینی شده برای آموزشگاه به چه میزانی تحقق یافته اندو نقاط قوت وضعف کدام اند.

*ارزشیابی از کارکنان آموزش :

ارزشیابی از همه کسانی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم مسئول بازده های آموزشی هستند.

ارزشیابی آموزشی با توجه به زمان وهدف

*ارزشیابی آغازین یا سنجش آغازین :

به عنوان نخستین ارزشیابی مطرح بوده و پیش از انجام فعالیتهای آموزشی به اجرا در می آید.این ارزشیابی به منظور پاسخ به سوال 1- آیا یادگیرندگان بر دانشها و مهارتهای پیش نیاز درس تازه از قبل مسلط اند؟2- یاد گیرندگان چه مقدار از هدفها و محتوای درس تازه را قبلا یاد گرفته اند؟انجام می گردد؟

*ارزشیابی تکوینی :

عمدتا به منظور کمک به اصلاح موضوع مورد ارزشیابی ،یعنی برنامه یا روش آموزشی مورد استفاده قرار می گیرد .

*ارزشیابی تشخیص

با هدف تشخیص مشکلات یادگیری دانش آموزان بکار می رود.

*ارزشیابی تراکمی

بوسیله آن می توان یادگیریهای متراکم یا مجموع یادگیریهای دانشجویان را در طول یک دوره آموزشی اندازه گیری کرد.

  ارزشیابی آموزشی با توجه به ارزشیابان

*ارزشیابی بیرونی

ارزشیابی به وسیله اشخاص که خارج از برنامه هستند انجام می شود و به برنامه مورد ارزشیابی وابسته نیست.

*ارزشیابی درونی

داوری درباره کیفیت روشهای آموزشی،برنامه های درسی یا آموزشی در ضمن طراحی و اجرای آن توسط کارکنان خود مجموعه می باشد.

اهمیت ارزیابی، ارزشیابی و تضمین کیفیت در نظام‌های دانشگاهی

 توسعه پایدار نظام آموزش عالی،  به عنوان پر ارزش‌ترین نهادهای جامعه در پیشبرد و توسعه دانش، فن‎آوری، میراث فرهنگی و ارزش‎های حاکم بر آن، مستلزم رشد موزون و همگام ابعاد کمی و کیفی این نظام پویاست و اعتلای روز افزون آن مرهون طراحی و استقرار نظام‎های تعالی‌بخش و تداعی‌گر همت عالی دغدغه‌داران این عرصه در دهه اخیر در قالب اجتماعی علمی، در حوزه ارزیابی کیفیت در نظامهای دانشگاهی می باشد.

نظام آموزش عالی، به‌عنوان پدیده‌ای هدفمند دارای دو بعد کمی و کیفی است که رشد متعادل و موزون آن نیز باید در هر دو بعد کمی و کیفی به‌موازات یکدیگر باشد. باید گفت کیفیت آموزشی و پژوهشی، ازجمله دغدغه‌هایی است که همیشه نظام‌های دانشگاهی برای دستیابی به آن تلاش می‌کنند. از سوی دیگر کیفیت در آموزش عالی، امری پویا و دارای ابعاد متعددی است که دائماً تغییر می‌کند. با استفاده از دیدگاه سیستمی و نگاه جامع به کیفیت، می‌توان کیفیت نظام آموزشی را بر مبنای هر یک از عوامل دانشگاهی، عوامل درونداد، فرایند و برونداد مدنظر قرارداد.

علیرغم تلاش‌های زیادی که در امر توسعه آموزش عالی در ایران صورت پذیرفته است؛ متأسفانه نظام آموزش عالی کشور از نارسایی‌های زیادی در ابعاد کیفی رنج برده و عموماً در گزارش‌های متعدد اظهار می‌شود که کمیت آموزش عالی و تولید علم در ایران، رشدی بیش‌ازپیش داشته، ولی ازنظر کیفیت، پیشرفت مطلوبی نداشته است؛ به‌طوری‌که عمده‌ترین مشخصه آموزش عالی ایران در سال‌های اخیر، سیر نزولی شاخص‌های کیفی آن بوده است و لزوم توجه به این مسئله باید نگرانی جدی را در نظام‌های دانشگاهی ایران به وجود آورد.گسترش کمی دانشگاه‌ها، کثرت مؤسسات آموزشی متنوع، افزایش تعداد دانشجویان و گاهی وجود خیل عظیم دانش‌آموخته بیکار از دیگر چالش‌هایی هستند که نظام آموزش عالی ایران را با مشکلات عدیده‌ای مواجه نموده است.

گسترش کمی نظام آموزش عالی بدون توجه به ظرفیت‌های موجود و توان بافت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، کاهش کیفیت نظام آموزش عالی نیز به دنبال خواهد داشت. درواقع نمی‌توان گسترش کمی و ازدیاد تعداد دانشجویان و دانش‌آموختگان را دلیلی بر وجود کیفیت مطلوب دانست. این چالش‌ها، لزوم مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی را در نظام آموزش عالی ایران منجر شده است و نظام دانشگاهی را وادار به بازاندیشی در ساختار، رسالت، اهداف، کارکردها و فرایندهای خود نموده است. ازآنجاکه دانشگاه‌ها ازجمله مهم‌ترین نهادهایی هستند که جوامع جهت رشد و توسعه به آن‌ها نیاز دارند، شفافیت، پاسخ‌گویی و بهبود کیفیت در آن‌ها الزامی است. ارتقاء و بهبود کیفیت آموزش، هدف متعالی هر نظام آموزشی است که دست نیافتن به این هدف باعث به هدر رفتن منابع اقتصادی، زوال اعتمادبه‌نفس و تزلزل شخصیت فردی و اجتماعی فراگیرندگان می‌شود.

جهت دانلود فایل آیین نامه نظام نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال 1395 اینجا کلیک نمایید